Güncel Makalelerimiz
Trafik Kazalarında Tahkim Yargılaması
Tahkim yargılaması, taraflar arasındaki uyuÅŸmazlığın mahkemeler yerine görevli hakemler tarafından çözümlenip neticelendirilmesini saÄŸlayan alternatif uyuÅŸmazlık çözüm yollarından biridir. Bu yol modern dünyada gittikçe yaygınlaÅŸmakta olup ülkelerin hukuk sistemlerinde ciddi bir rol oynamaktadır. Bunun en temel ve mühim sebebi pek tabii olarak yargılamanın mahkemelere göre çok daha hızlı ve etkin bir ÅŸekilde gerçekleÅŸtirilmesidir. Ä°ÅŸbu sebeple tahkim yargılamasındaki bu sürat mahkemelere alternatif olan bu yola raÄŸbeti artırmış ve çeÅŸitli dallarda kurumsallaÅŸan bir tahkim yapısı ortaya çıkmıştır.
Sigorta Tahkim Komisyonu ile sigorta sözleÅŸmesinden veya güvence hesabından faydalanacak kiÅŸilerin uÄŸradığı haksız fiilden kaynaklan çözümü amaçlanır. Dolayısıyla uyuÅŸmazlığın ya sigorta sözleÅŸmesinden ya da güvence hesabının sorumluluk alanına giren olaylardan kaynaklanması gerekmektedir. Sigorta sözleÅŸmesi, bir sigorta ÅŸirketi ile sigorta ettirenin karşılıklı anlaÅŸmasıyla kurulmakta olup ÅŸekle baÄŸlı bir anlaÅŸma deÄŸildir. 6102 sayılı TTK’nın 1401.maddesinde sigorta sözleÅŸmesi “sigortacının bir prim karşılığında, kiÅŸinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uÄŸratan tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi ya da bir veya birkaç kiÅŸinin hayat süreleri sebebiyle ya da hayatlarında gerçekleÅŸen bazı olaylar dolayısıyla bir para ödemeyi veya diÄŸer edimlerde bulunmayı yükümlendiÄŸi sözleÅŸmedir”. ÅŸeklinde tanımlanmaktadır. Sigorta sözleÅŸmelerinden doÄŸan uyuÅŸmazlıkların çözümü amacıyla 2008 yılında Türkiye Sigorta ve Reasürans Åžirketleri BirliÄŸi bünyesinde Sigorta Tahkim Komisyonu kurulmuÅŸtur (STY M.5/1). Sigortacılık Kanunu’nun 30.maddesinin 5. Fıkrası uyarınca sigortacılık yapan kuruluÅŸla uyuÅŸmazlığa düÅŸen kiÅŸinin tahkim yargılamasına baÅŸlamak için Sigorta Tahkim Komisyonuna baÅŸvurması gerekmektedir. Sigorta tahkim Komisyonuna baÅŸvurabilmek için ilk olarak sigorta ÅŸirketinin sigorta tahkim komisyonuna üye olması gerekmektedir. Sigorta tahkim komisyonuna üye olmayan sigorta ÅŸirketlerine karşı tahkim sistemine baÅŸvurulamaz. Lakin bunun bir istisnası zorunlu sigortalardır. Zorunlu sigortadan doÄŸan uyuÅŸmazlıklara karşı sigorta ÅŸirketinin tahkim komisyon üye olup olmamasına bakılmaksızın tahkim yoluna baÅŸvurulabilir.(” Ä°lgili mevzuat ile zorunlu tutulan sigortalardan kaynaklanan bu fıkra kapsamındaki uyuÅŸmazlıklar için ilgili kuruluÅŸ sigorta tahkim sistemine üye olmasa dahi hak sahipleri bu bölüm hükümlerine göre tahkim usulünden faydalanabilir.” Sigortacılık Kanunu 30.Madde 5.fıkra)
TAHKÄ°MDE BAÅžVURU SÜRECÄ° VE YARGILAMA
Tahkim yargılamasının ilk basamağı sigorta ÅŸirketine baÅŸvuru aÅŸamasıdır. Komisyona baÅŸvurabilmek için Sigorta ÅŸirketlerine baÅŸvuru tarihinden itibaren 15 gün içerisinde sigorta ÅŸirketinin herhangi bir cevap vermemesi veyahut olumsuz bir cevap vermesi lazım gelmektedir. BaÅŸvuru, Komisyonun merkezine, baÅŸvuru yapan kiÅŸinin ikametgâhının bulunduÄŸu adresten, rizikonun gerçekleÅŸtiÄŸi yerdeki bürodan veya Komisyonun elektronik ortamından baÅŸvurulabilir. UyuÅŸmazlık baÅŸvurularında; Komisyonun internet sayfasında yayımlanan güncel baÅŸvuru formu, uyuÅŸmazlığa iliÅŸkin bilgi ve belgeler, baÅŸvuru ücreti ile tebligat giderinin yatırıldığına dair belgelerin yer alması gerekir.
Sigorta Tahkim yargılamasında sigorta hakemleri ve raportörler görev yapmaktadır. Raportörler Sigorta tahkim komisyonuna intikal etmiÅŸ baÅŸvurular üzerinde ön incelemeyi yapan kiÅŸiyi ifade ederken Sigorta hakemi, sigorta ettiren veya sigorta sözleÅŸmesinden menfaat saÄŸlayan kiÅŸiler ile riski üstlenen taraf arasında sigorta sözleÅŸmesinden doÄŸan uyuÅŸmazlıkları çözen kiÅŸiyi Ä°fade etmektedir.(Sigortacılık Kanunu Madde.2/O). Hakem, çözümü hukuk dışında özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliÄŸinden, bilirkiÅŸinin oy ve görüÅŸünün alınmasına karar verebilir. Bu doÄŸrultuda istenen bilirkiÅŸi raporu tarafların yatıracağı ücretle temin edilir. Hakem ve raportörlerin tarafsızlık ilkesine uyması lazım gelmektedir.
BaÅŸvurulan dosyayı incelemek üzerine birkaç ay içerisinde hakem ataması yapılır ve atanan hakemler taraflara bildirilir. Sigorta Tahkim Komisyonuna yapılan elli bin Türk Lirası ve üzerindeki uyuÅŸmazlıklar hakkında heyet teÅŸekkülü zorunlu olup bu tutardan düÅŸük uyuÅŸmazlıklarda tek hakem görevlendirilebilir. Heyet oluÅŸturulan durumlarda UyuÅŸmazlık Hakem Heyet’i kararını çoÄŸunlukla verir. Hakem ya da hakemler görevlendirildikleri tarihten itibaren en geç dört ay içinde karar vermeye mecburiyetindedir meÄŸerki taraflar açık ve yazılı bir muvafakat ile süreyi uzatmasın.
Tahkim yargılaması dereceli bir sistem olarak teÅŸekkül edilmiÅŸ olup UyuÅŸmazlık Hakem Heyeti, Ä°tiraz Hakem Heyeti ve Yargıtay bu sistemin üç temel ayağıdır. Sigorta Tahkim Komisyonu’na baÅŸvurusu yapılan on beÅŸ bin Türk Lirasının altındaki uyuÅŸmazlıklar hakkında verilen hakem kararları kesindir. On beÅŸ bin Türk Lirası ve üzerindeki uyuÅŸmazlıklar hakkında verilen hakem kararlarına karşı ise Sigorta Tahkim Komisyonu nezdinde itiraz edilebilir. Bu itirazlar itiraz hakem heyetince incelenmek üzere iki aylık süreye tabidir ancak bunun da istisnasını tarafların açık ve yazılı olarak süre uzatımına dair verdikleri muvafakat oluÅŸturur. Ä°tiraz Hakem Heyetince verilen karardaki uyuÅŸmazlık tutarı iki yüz otuz sekiz bin yedi yüz otuz Türk Lirasının üzerindeyse verilen hakem kararı temyize edilebilir. Temyiz makamı tarafından incelenen dosyada hakem tarafından verilen karar onanırsa karar kesinleÅŸip icra edilir. Ancak Yargıtay, hakem tarafından verilen kararı bozarsa yargılama eski hakemler veya komisyon tarafından seçilecek yeni hakemler tarafından devam eder ve hakemler bozma kararına karşı direnemezler. Hakemler bozma kararına karşı, bozma nedeni ile sınırlı kalmak kaydıyla tekrar inceleme yaparak bir karar tesis eder ve tesis edilen bu karar nihai niteliÄŸe haiz olup kesinlik teÅŸkil eder.
Sigorta Tahkim Komisyonu trafik kazalarında alternatif uyuÅŸmazlık çözüm yolu olarak uygulanmaya baÅŸladığından itibaren hem yerel yargılamayı rahatlatan hem de tarafların yargılamada etkinliÄŸinin arttığı bir oluÅŸum olarak hukuk dünyasında yer almaya devam etmektedir. Nitekim yalnızca 2024 yılında bile komisyonda 500.000’ini aÅŸkın uyuÅŸmazlık sonuçlandırılmıştır.
*TuÄŸçe Nimet YaÅŸar, ‘Sigorta Hukukunda Tahkim’, TAAD, yıl 9, Sayı:36, Ekim 2018,Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Ticaret Hukuku Ana Bilim Dalı
* 14.06.2007 tarih, 26552 sayılı Resmi Gazetede yayınlan Sigortacılıkta Tahkime Ä°liÅŸkin Yönetmelik
*5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu
STJ.AV. AYÅžE ERCAN