İptal Davaları
İdari yargılamada iptal davası, idarenin gerçekleştirdiği işlemlerin hukuka aykırılığı iddiası ile menfaati olanlar tarafından açılan davalardır. İdari işlemin hukuka aykırılığı halinde, bu işlemin iptali istenebilir. İptal davaları sayesinde, idarenin hukuka aykırı işlemleri iptal edilerek, kişilerin haklarının korunması sağlanır.
İptal Davası Amacı: İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açık olması kuralından yola çıkarak şayet idarenin herhangi bir işlemi menfaat ihlali ile hukuka aykırılık oluşturuyorsa iptal davası açılarak idarenin hukuka aykırı eylem ve işlemlerinin iptali sağlanır. İdarenin sahip olduğu kamu gücü ayrıcalıkları arasında, idarenin tek taraflı olarak icrai işlem tesis etme yetkisi, tesis edilen idari işlemleri re’sen icra etme yetkisi ve idari işlemlerin hukuka uygunluk karinesinden faydalanması öne çıkmaktadır. İdare kamu gücünü elinde bulundururken iptal davasının varlığı sayesinde eline kamu gücü bulunmayıp menfaati ihlal edilenler arasında bir denge sağlanacaktır.
İptal Davasına Hangi Durumlarda Başvurulabilir? : İdarenin herhangi bir eylem veya işlemi yetki, şekil, usul, sebep, konu, amaç yönünden hukuka aykırılık oluşturuyorsa menfaati ihlal edilenler iptal davası açabilirler. Burada dikkat edilmesi gerekilen husus iptal davasını ancak menfaatleri ihlal edilenler açabilir.
Yetki yönünden hukuka aykırılık: Örneğin, bir belediyenin, şehir merkezindeki bir parkı özel şirkete kiralaması, belediyenin bu alandaki yetkisini aştığı için yetki yönünden hukuka aykırıdır.
Şekil yönünden hukuka aykırılık: Örneğin, bir üniversitenin, bir öğrenciyi okuldan atması için gerekli olan yazılı bildirim şartına uymadan öğrenciyi okuldan atması, şekil yönünden hukuka aykırıdır.
Sebep yönünden hukuka aykırılık: Örneğin, bir idarenin, bir kişinin bir işyerinde çalışmasına izin vermemesi için, bu kişinin siyasi görüşlerini gerekçe göstermesi, sebep yönünden hukuka aykırıdır.
Konu yönünden hukuka aykırılık: Örneğin, bir idarenin, bir kişinin bir vergi borcu ödemediği gerekçesiyle, bu kişinin pasaportuna el koyması, konu yönünden hukuka aykırıdır.
Amaç yönünden hukuka aykırılık: Örneğin, bir idarenin, bir kişinin bir okula kaydını engellemek için, bu kişinin etnik kökenini gerekçe göstermesi, amaç yönünden hukuka aykırıdır.
Uygulamada En Sık Karşılaşılan İptal Davaları: İmar planları ve ruhsatları, idari makamlarca verilen cezalar, ihale kararları, devlet memurunu atama ve yer değiştirme kararları, temel hak olmasından bahisle eğitim ve öğretim kararları, sağlık hizmetleri kararları, idari sözleşmeler vb.
İptal Davasında Süreler: İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun (İYUK) 7. maddesinde, “İdari işlemler, işlemin tebliği veya başka suretle öğrenildiği tarihten itibaren altmış gün içinde, idari dava açılabilir.” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm uyarınca, idari işlem, ilgilisine tebliğ edildiğinde veya başka bir şekilde öğrenildiğinden itibaren 60 gün içinde iptal davası açılmalıdır. Süre, hak düşürücü süredir. Süre geçtikten sonra açılan iptal davaları, mahkemece reddedileceğinden, idari işlemin hukuka aykırılığını ileri sürmek mümkün olmayacaktır.
İptal Davasının Sonuçları: İptal davasının 3 farklı sonucu olmaktadır. Yapılan idari işlem iptal edilebilir ve geri alınabilir, idari işlem uygulamaya geçilmiş ise uygulama durdurulabilir, idari işlemin uygulaması bitmiş ise ve bu işlemin sonucu hukuka aykırılık oluşturuyorsa elde edilen sonuç ortadan kaldırılabilir.
- İptal kararı: İdari işlemin hukuka aykırı olduğuna karar verilmesi halinde, mahkeme idari işlemi iptal eder. İdari işlemin iptali, idari işlemin bütün hüküm ve sonuçlarıyla ortadan kalkması anlamına gelir.
- Yürütmeyi durdurma kararı: İdari işlemin uygulanmasının, dava sonunda verilebilecek karardan önce, telafisi güç veya imkânsız zararlar doğurması halinde, mahkeme idari işlemin uygulanmasını durdurabilir. Uygulama durdurma kararı, idari işlemin kesinleşmesine kadar geçerlidir.
- Davanın reddi kararı: İdari işlemin hukuka aykırı olmadığına karar verilmesi halinde, mahkeme davayı reddeder.