Güncel Makalelerimiz
İşverenin İşçiye Elden Ödeme Yapmasının İşçi Açısından Riskleri
Ä°ÅŸverenlerin iÅŸçilere ücretlerini elden (nakit) ödemesi, özellikle kayıt dışı çalıştırma, iÅŸçi maliyetlerini düÅŸürme veya vergi kaçırma amacıyla sıkça baÅŸvurulan bir yöntemdir. Ancak bu tür ödemeler, hem iÅŸçiler hem de iÅŸverenler açısından ciddi riskler taşımaktadır.
Elden ödeme, iÅŸverenin iÅŸçiye ücretini banka hesabı üzerinden deÄŸil, nakit olarak ve genellikle kayıt dışı ÅŸekilde ödemesidir. Ä°ÅŸçiye yapılan elden ödeme, ücretin türü ne olursa olsun, iÅŸçi açısından iÅŸ akdini haklı nedenle feshetme hakkı doÄŸurur.
Bu tür ödemeler, genellikle fazla mesai ücretleri, ikramiyeler, yol ve yemek yardımları gibi ek ödemelerde veya kayıt dışı çalıştırma durumlarında karşımıza çıkar. Bu durum hem kıdem tazminatı açısından iÅŸçinin ücretini ispatlamasını zorlaÅŸtırır hem de sosyal güvenlik primleri eksik yatırılacağından iÅŸçinin emeklilik ve saÄŸlık haklarını olumsuz etkiler.
Ä°ÅŸverenin ücret ödemelerini banka aracılığıyla yapma zorunluluÄŸu, Kanun, Yönetmelik ve Yargıtay kararlarıyla açıkça düzenlenmiÅŸ ve güvence altına alınmıştır.
4857 Sayılı Ä°ÅŸ Kanunu’nun 32. Maddesine göre, “Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeÅŸit istihkak kural olarak, Türk parası ile iÅŸyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. … Çalıştırdığı iÅŸçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeÅŸit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluÄŸuna tabi tutulan iÅŸverenler veya üçüncü kiÅŸiler, iÅŸçilerinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeÅŸit istihkaklarını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemezler.” denmektedir.
Ücret, Prim, Ä°kramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü Ä°stihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair YönetmeliÄŸin 10. Maddesi’ne göre, “Ä°ÅŸyerleri ve iÅŸletmelerinde Ä°ÅŸ Kanunu hükümlerinin uygulandığı iÅŸverenler ile üçüncü kiÅŸiler, Türkiye genelinde çalıştırdıkları iÅŸçi sayısının en az beÅŸ olması halinde, çalıştırdıkları iÅŸçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanunî kesintiler düÅŸüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler.” denmektedir.
ELDEN YAPILAN ÖDEMELERÄ°N Ä°SPATI
Bir iÅŸçiye elden ödeme yapıldığında bu ödemenin resmi bir kaydı bulunmadığından iÅŸçinin gerçekte aldığı ücreti ispatlaması zorlaşır ve kıdem tazminatının hak ettiÄŸinden daha düÅŸük hesaplanmasına neden olur.
Ä°ÅŸçi, elden ödemeleri ispatlamak için tanık beyanları, ses kayıtları, mesajlaÅŸma kayıtları, e-postalar veya iÅŸverenin yazılı notları gibi deliller kullanabilir. Ancak bu delillerin mahkemede kabul edilebilir olması için yasal sınırlar içinde toplanmış olması gerekmektedir. Bu deliller, iÅŸ mahkemelerinde veya icra takibi sürecinde iÅŸçinin lehine sonuçlar doÄŸurabilir. Ancak, bu tür delillerin toplanması ve ispatlanması genellikle zorlu bir süreçtir. Yargıtay'ın bu konuda emsal nitelikte kararları bulunmaktadır.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2017/7955 Esas 2017/20925 Karar sayılı ve 11.12.2017 tarihli kararında;
“Çalışma yaÅŸamında daha az vergi ya da sigorta pirimi ödenmesi amacıyla zaman zaman, iÅŸ sözleÅŸmesi veya ücret bordrolarında gösterilen ücretlerin gerçeÄŸi yansıtmadığı görülmektedir. Bu durumda gerçek ücretin tespiti önem kazanır. Ä°ÅŸçinin kıdemi, meslek unvanı, fiilen yaptığı iÅŸ, iÅŸyerinin özellikleri ve emsal iÅŸçilere ödenen ücretler gibi hususlar dikkate alındığında imzalı bordrolarda yer alan ücretin gerçeÄŸi yansıtmadığı ÅŸüphesi ortaya çıktığında, bu konuda tanık beyanları gözetilmeli ve iÅŸçinin meslekte geçirdiÄŸi süre, iÅŸyerinde çalıştığı tarihler, meslek unvanı ve fiilen yaptığı iÅŸ bildirilerek sendikalarla, ilgili iÅŸçi ve iÅŸveren kuruluÅŸlarından emsal ücretin ne olabileceÄŸi araÅŸtırılmalı ve tüm deliller birlikte deÄŸerlendirilerek bir sonuca gidilmelidir.”
Sonuç olarak elden ödemeler, yasal olarak belgelendirilmediÄŸi için özellikle iÅŸçi açısından ciddi sorunlara yol açabilir. Ä°ÅŸçilerin ücretlerini elden alması, kısa vadede pratik görünse de uzun vadede ciddi hak kayıplarına yol açabilir. Ä°ÅŸveren tarafından banka aracılığıyla ödeme yapılmaması, iÅŸçinin fazla mesai alacakları, kıdem tazminatı, sigorta primleri ve diÄŸer haklarını ispat etmesini zorlaÅŸtırır. Bu nedenle iÅŸçiler, haklarını güvence altına almak adına ücret ödemelerinin mutlaka banka üzerinden yapılmasını talep etmeli ve haklarını korumak için gerekli belgeleri düzenli olarak saklamalıdır. Ä°ÅŸçiler, haklarını bilmeli ve elden ödeme gibi uygulamalara karşı bilinçli hareket ederek, iÅŸverenin bu yönteme baÅŸvurmasını önlemelidir. Ä°ÅŸverenler ise yasalara uygun ÅŸekilde ödeme yapmalı ve kayıt dışı iÅŸçi çalıştırmaktan kaçınmalıdır. Hem iÅŸçilerin hem de iÅŸverenlerin yasalara uygun hareket etmesi, saÄŸlıklı bir çalışma ortamının temelidir.
Av. SENA KAMAN